Kush e zotëron internetin?

Interneti është një shërbim jetësor. Miliarda njerëz e përdorin atë çdo ditë. Por shtrohet pyetja se kush e zotëron internetin?

Gjatë dy dekadave e gjysmë të fundit, interneti ka evoluar dhe është zgjeruar në diçka që mezi njihet nga fillimet e tij modeste. Përpjekja për të kuptuar se çfarë është interneti dhe si funksionon mund të jetë diçka mjaft konfuze.

Por kush e zotëron në të vërtetë internetin? Për arsye të ndryshme, kjo pyetje është mjaft e vështirë për t’i dhënë përgjigjie. Në këtë artikull të Make Us Of, do të provohet të jipen përgjigjet e mundshme për atë se kush e zotëron internetin.

Çka është interneti?

Interneti është një rrjet i madh kompjuterësh. Çdo kompjuter i lidhur përmes internetit mund të dërgojë informacione në kompjuterë të tjerë në rrjet. Interneti funksionon përmes një mase të kabllove dhe teknologjisë së komunikimit pa tel (si kullat e telekomit dhe satelitët) që lidhin të gjithë këta kompjuterë.

Rrjetet e vogla kompjuterike ekzistuan në fund të viteve 50 dhe 60. Pastaj, me shpikjen e ndërrimit të paketave, u zhvilluan rrjete shumë më të mëdha kompjuterike në universitete, institucione qeveritare dhe kompani të ndryshme. Nga fillimi i viteve 90, një internet në të gjithë botën, i arritshëm privatisht ishte në dispozicion.

Kjo shpejtë rezultoi me një internet siç e njohim sot.

Askush nuk e zotëron internetin plotësisht

Në një farë mënyre, interneti është më shumë një koncept sesa një entitet fizik. Asnjë person nuk ka një patentë ose të drejtë autori në internet. Në vend të kësaj, pjesë të internetit (qendrat e të dhënave, kabllot, satelitët, ruterat, etj.) janë në pronësi të individëve, kompanive dhe agjencive të panumërta qeveritare. Themeluesi i world wide web, Sir Tim Berners-Lee, në mënyrë të famshme refuzoi ta patentojë internetin për ta mbajtur atë të lirë dhe të arritshëm për të gjithë.

Për t’ju përgjigjur pyetjes “Kush e zotëron internetin?”, ne mund të shtrojmë pyetjen përkatëse: “Kush e zotëron infrastrukturën e internetit?”

Atëherë, kush e zotëron infrastrukturën e internetit?

Ofruesit më të mëdhenj të Shërbimeve të Internetit (ISP) zotërojnë dhe ofrojnë pjesët më të mëdha të infrastrukturës së internetit.

Kjo përfshin pikat hyrëse në rrjet, kabllot e gjera dhe ruterët. Sot ka më shumë se 700,000 milje kabllo nëndetëse – afërsisht 28 herë sosh rreth ekuatorit!

Për shkak se ka shumë mbivendosje në rrjetet telefonike dhe shtyllën kryesore të internetit, shumë kompani telekomunikuese (si AT&T, Spring dhe CenturyLink) zotërojnë pjesë masive të shtyllës kryesore të internetit.

Tier 1 ISPs

ISP-të e nivelit 1 përbëjnë pjesën më të madhe të shtyllës kryesore të internetit, duke zotëruar shumicën e adresave IPv4 në të gjithë botën. Këta ofrues të nivelit 1 zakonisht e marrin me qira infrastrukturën e tyre tek ISP-të më të vegjël të cilët më pas shesin internet tek përdoruesit përfundimtar.

Ka shumë ISP të Nivelit 1, duke përfshirë Nivelin 3, Cogent, Telia Carrier, NTT, GTT, Tata Communications dhe Telecom Italia.

Çfarë është interesante, shumica e infrastrukturës së internetit, veçanërisht kur bëhet fjalë për kullat e telefonit dhe kabllot, u financua nga paratë e taksapaguesve para privatizimit të infrastrukturës së rrjetit. Sidoqoftë, në ditët e sotme, shumë pak nga infrastruktura e internetit është pronë e publikut.

Google, Microsoft, Facebook dhe Amazon gjithashtu kanë filluar blerjen dhe zhvillimin e kabllove me fibra optike ndërkontinentale. Midis tyre, ata tani zotërojnë gati një të dhjetën e të gjithë kabllove nëndetëse. Disa kritikë e konsiderojnë këtë lëvizje si të rrezikshme, duke lejuar potencialisht kompani tashmë tepër të fuqishme që të kenë shumë kontroll mbi internetin.

Kush e kontrollon dhe rregullon internetin?

Interneti është kryesisht i pakontrolluar dhe vetërregullues. Nuk ka një organizatë të vetme, të centralizuar që e kontrollon internetin. Dizajni i infrastrukturës së internetit e bën tepër të vështirë rregullimin.

Informacioni dërgohet në “pako” përmes shumë ruterëve të mundshëm. “Protokolli i Internetit” ofron pajisje lidhëse me aftësinë për të pranuar dhe kuptuar të dhëna. Për shkak se paketat mund të dërgohen përmes shumë ruterëve të ndryshëm, është e lehtë për Protokollin e Internetit (IP) të gjejë një rrugë të re që ato të dhëna të arrijnë në destinacionin e tyre.

Qeveri të ndryshme janë përpjekur të kenë kontrollin e tyre mbi internetin në juridiksionet e tyre për arsye të ndryshme, zakonisht në lidhje me përmbajtje të paligjshme ose të dëmshme në internet. Këto rregullore zakonisht ndodhin ose në nivelin e përmbajtjes (d.m.th., mbyllja e një faqe në internet) ose në nivelin e përdoruesit (d.m.th., akuzat penale).

Në këtë mënyrë, qeveritë mbajnë kontroll mbi internetin përmes ligjeve. Për shembull, ligjet kundër piraterisë në internet ose përmbajtjes së paligjshme. Disa vende gjithashtu përdorin censurën për të bllokuar pjesë të caktuara të internetit nga përbërësit e tyre. Kjo ka ngritur shqetësime rreth lirisë së fjalës dhe lirisë së informacionit dhe mënyrës se si një regjim autoritar mund ta nxjerrë informacionin dhe aftësitë komunikuese nga qytetarët e tij.

Një pikë tjetër interesante e kontrollit mbi internetin është transferimi i të dhënave përmes infrastrukturës në pronësi të grupeve të ndryshme. Do të ishte e mundur që disa ISP-të të caktuara e të mëdha të mos lejojnë transferimin e të dhënave ose të vendosin tarifa për shërbimin përgjatë rrugëve të tyre. Në vend të kësaj, ISP-të më të mëdha lidhin marrëveshje peering që lejojnë përdoruesit e rrjeteve të njëri-tjetrit të përdorin rrjetin e tyre pa ndonjë kosto.

Organizatat i përcaktojnë standardet e internetit

Ekzistojnë gjithashtu grupe të rëndësishme individësh dhe organizatash që synojnë të përcaktojnë dhe promovojnë standardet për internetin. Një nga këto është ëC3 ose Konsorciumi World Wide Web. WC3 publikon standarde për zhvillimin e uebit që synojnë të sigurojnë që qasja në internet, infrastruktura e internetit dhe menaxhimi i të dhënave janë standardizuar në të gjithë industrinë.

Një organizatë tjetër në këtë fushë përfshin ICANN (Korporata Internat për Emrat dhe Numrat e Caktuar), e cila koordinon dhe mban disa baza të të dhënave kryesore, duke siguruar që interneti të mbetet i qëndrueshëm, i sigurt dhe funksional.

Ekziston edhe Shoqata e Numrave të Caktuar në Internet (IANA), Task Forca e Inxhinierisë së Internetit (IETF), Bordi i Arkitekturës së Internetit (IAB), Task Forca e Kërkimit të Internetit (IRTF) dhe Shoqata e Standardeve IEEE. Secila prej këtyre organizatave luan një rol në rregullimin e internetit në formën e zhvillimit të standardeve, mbikëqyrjen e drejtpërdrejtë të roleve thelbësore, ose mirëmbajtjen e bazave të të dhënave që janë thelbësore për funksionimin e vazhdueshëm të internetit.

ISP-të dhe Net Neutraliteti 

Koncepti i neutralitetit të rrjetit gjen vend këtu, e cila është ideja që ISP-të duhet t’i trajtojnë të gjitha të dhënat njësoj. Ata nuk duhet t’i japin prioritet të dhënave të caktuara mbi të tjerët për t’u përpjekur t’i bëjnë përdoruesit të favorizojnë ofrues të caktuar të përmbajtjes, për shembull.

Neutraliteti i rrjetit ka avokaues dhe kritikues njëkohësisht, dhe beteja të ndryshme ligjore janë ende duke vazhduar në të gjithë botën. Avokatët argumentojnë se ofruesit më të vegjël të përmbajtjes mund të eliminohen plotësisht pa neutralitetin e rrjetit, duke çuar në monopole masive mbi përmbajtjen e internetit. Shumë vende operojnë autoritete antitrust të ngritura për të siguruar që asnjë ofrues i vetëm i internetit nuk mund ta monopolizojë tregun.

Por, shumë ekspertë të teknologjisë argumentojnë se kompanitë e mëdha teknologjike  (Google, Amazon, Facebook, etj.), tashmë kanë shumicën e fuqisë dhe ndikimit në internet. Për shembull, Google dhe Facebook tani përbëjnë më shumë se 70% të të gjithë trafikut të internetit. Përveç kësaj, Shërbimet Ueb Amazon të Amazon (AëS) menagjojnë rreth një të tretën e internetit.

Kush i zotëron të dhënat?

Pronësia e të dhënave, ose pronësia e pronës intelektuale, ka provokuar debate masive në vitet e fundit. Polemika rreth shprehisë së ndërmarrjes së madhe të teknologjisë për të mbledhur informacione të shumta për individët ka nxitur pyetjen se kush i zotëron ato të dhëna në të vërtetë.

Për shembull, informacioni në lidhje me shpehitë tuaja në internet do të mblidhet nga faqet e internetit si Facebook. Këto të dhëna mund t’u shiten organizatave të palëve të treta për ti reklamuar ato në mënyrë më efektive.

Kur pyetni se kush zotëron internetin, është gjithashtu e rëndësishme të pyesni se kush i zotëron të dhënat e prodhuara nga interneti pasi që ky është një burim kryesor i fitimit të parave, informacionit dhe kontrollit potencial të internetit.

Pronësia e të dhënave është komplekse dhe nuk ka asnjë rregull të qartë se kush zotëron në të vërtetë të dhëna. Por, personi që zotëron platformën për prodhimin e të dhënave (si Facebook) ndoshta i zotëron të dhënat, duke nëse flasim në aspektin ligjor.

Atëherë, kush e zotëron Internetin?

Përgjigja e shkurtër është se interneti është në pronësi të disa ndërmarrjeve të mëdha. Pjesa dërrmuese e infrastrukturës së internetit është pronë e një numri shumë të vogël të kompanive të mëdha të komunikimit.

Kur bëhet fjalë për atë që ka fuqi mbi internetin, përsëri, përgjigjja është një grup shumë i vogël i kompanive. Ndërsa qeveritë përpiqen të rregullojnë aspekte të caktuara të internetit, ligji nuk ka qenë në gjendje të vazhdojë me evolucionin e internetit. Kjo do të thotë që tani vetëm katër ose pesë kompani kontrollojnë pjesën më të madhe të internetit.

Është shumë më e ndërlikuar të përcaktohet pronësia me të dhëna sesa kabllot fizike, veçanërisht pasi ligjet janë të ndryshme në të gjithë globin. Por, përsëri, kur bëhet fjalë për pronësinë e të dhënave në internet, përgjigja është të njëjtat kompani (të paktën për pjesën më të madhe të internetit)./kallxo.com