Kurti në SHBA, prezantoi qasjen e Qeverisë së Kosovës në përballjen me krizat globale

Kurti ishte folës kyç në diskutimin e Institutit Zolberg me temë “Mbështetja e qytetarëve të thjeshtë në një krizë ekonomike globale: Çfarë mund të mësojë bota nga Kosova”

Kryeministri në detyrë i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, ishte folës kryesor në diskutimin e organizuar nga Instituti Zolberg mbi Migrimin dhe Mobilitetin në kuadër të universitetit “The New School” në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, me titull “Mbështetja e qytetarëve të thjeshtë në një krizë ekonomike globale: Çfarë mund të mësojë bota nga Kosova”.

Në komunikatën e publikuar të shtunën në faqen zyrtare të internetit te Qeverisë së Kosovës, bëhet e ditur se Kurti prezantoi qasjen e qeverisë që drejton në përballjen me krizat globale dhe kanalizimin e ndihmës drejt atyre që kanë më së shumti nevojë, e cila mund të shërbejë si shembull edhe për shtetet e tjera, të cilat kanë përjetuar të njëjtat sfida.

Ai përsëriti se “qeveria i ka ardhur në ndihmë qytetarëve të Kosovës në këto kohë sfiduese dhe ia ka dalë ta bëjë këtë pa rritur normat e taksave ose pa rritur borxhin publik”.

“Në një kohë kur ekonomitë e shumë vendeve janë të dëmtuara nga detyrimet ndaj kreditorëve, është jetike që qeveritë të mendojnë jo vetëm se si mund t’i mbështesin më mirë qytetarët e tyre, por edhe si ta bëjnë këtë pa u zhytur në një spirale të rrezikshme rritjeje eksponenciale të borxheve dhe pagesave me interes”, ka thënë Kurti.

Duke folur rreth masave të marra si kundërpërgjigje ndaj inflacionit, ai theksoi nevojën për ndaljen e rritjes së mëtejme të saj, frenimin e rritjes së çmimeve të importit dhe interesave të korporatave të manifestuara me rritjet të çmimeve dhe rritje të marzhave të fitimit për të përfituar nga situata e krijuar, në dëm të qytetarëve dhe konsumatorëve.

https://kryeministri.rks-gov.net/en/news/prime-minister-kurtis-keynote-speech-at-the-new-school-event-supporting-ordinary-citizens-in-an-economic-crisis-what-the-world-can-learn-from-kosova/

Fjala e plotë e kryeministrit në detyrë Albin Kurti në diskutimin e Institutit Zolberg, të cilën KosovaPress ua përcjell në gjuhën shqipe meqë në faqen zyrtare të kryeministrit në detyrë ndodhet në gjuhën angleze:

“Është një nder i madh, jo vetëm për mua, por edhe për vendin tim, të ftohem të flas në një aktivitet rreth asaj që bota mund të mësojë nga Kosova. Siç e dinë shumë prej jush, Republika e Kosovës është shteti më i ri i Evropës. Ne shpallëm pavarësinë vetëm 17 vjet më parë. Dhe vetëm 26 vjet kanë kaluar që kur populli ynë doli nga një dekadë shtypjeje brutale dhe aparteidi, e cila kulmoi në gjenocidin e fundit të shekullit të njëzetë. E megjithatë, pavarësisht kësaj – ose ndoshta për shkak të saj – ne jemi jashtëzakonisht krenarë për atë që kemi arritur dhe atë që jemi në gjendje të kontribuojmë në botë.

Tema kryesore e këtij aktiviteti është se si qeveritë mund të mbështesin qytetarët e zakonshëm në një krizë ekonomike globale – në veçanti, krizën e kostos së jetesës, me të cilën shumica e vendeve të botës kanë luftuar për katër vitet e fundit. Edhe pse më e keqja e kësaj krize duket se ka kaluar, ne ende nuk jemi jashtë rrezikut. Qytetarët e zakonshëm në të gjithë botën vazhdojnë të përballen me çmime dukshëm më të larta. Dhe, si me shumë kriza, kjo ka nxjerrë në pah edhe pabarazitë e mëdha që i kanë bërë kaq shumë njerëz të prekshëm ndaj goditjeve ekonomike globale në përgjithësi.

Në këtë sfond, shpresoj që historia e Kosovës do të jetë relevante, të paktën në dy mënyra. Së pari, historia se si Qeveria jonë i ka ardhur në ndihmë popullit të Kosovës në këto kohë sfiduese mund t’u japë politikëbërësve të vendeve të tjera një sërë idesh të dobishme se si ta kanalizojnë ndihmën drejt atyre që kanë më shumë nevojë. Së dyti, dhe po aq e rëndësishme, Kosova ia ka dalë ta bëjë këtë pa rritur normat e taksave ose pa rritur borxhin publik. Në një kohë kur ekonomitë e shumë vendeve janë të gjymtuara nga detyrimet ndaj kreditorëve, është jetike që qeveritë të mendojnë jo vetëm se si mund t’i mbështesin më mirë qytetarët e tyre, por edhe si ta bëjnë këtë pa u zhytur në një spirale të rrezikshme të borxhit dhe pagesave të interesit në rritje eksponenciale.

Do të ishte e pamundur – dhe mjaft e mërzitshme për audiencën – të rendiste çdo masë të vetme që Qeveria e Kosovës ka zbatuar për të ndihmuar qytetarët tanë të përballojnë rritjen globale të çmimeve: Ka pasur thjesht shumë. Në të vërtetë, ndoshta mësimi më i rëndësishëm nga përvoja jonë është se, në mes të një krize ekonomike, është jetike që politikëbërësit të mendojnë në mënyrë krijuese – të shfrytëzojnë çdo mjet në dispozicion të tyre. Qeveritë duhet të punojnë me të gjitha forcat nëse shpresojnë të kenë sukses.

Unë besoj se suksesi i Kosovës vjen nga fakti që ne e kemi bërë pikërisht këtë. Përgjigja jonë ndaj inflacionit ka qenë shumëplanëshe, duke kombinuar tre lloje të ndryshme politikash.

Së pari, na është dashur të ndërhyjmë për të përmbajtur inflacionin, kudo dhe sido që të mundnim. Ne identifikuam dy faktorë kryesorë që kontribuan në rritjen e kostos së jetesës. Njëri ishin çmimet më të larta të importit, të cilat rezultuan nga kombinimi i një tronditjeje të kërkesës pas pandemisë dhe çmimeve më të larta të energjisë dhe mallrave për shkak të luftës në Ukrainë. Tjetri ishte lakmia e korporatave, e manifestuar përmes rritjes së çmimeve dhe rritjes së marzhave të fitimit nën maskën e një mjedisi inflacionist.

Duke qenë një ekonomi relativisht e vogël, nuk kishte shumë që mund të bënim për të ndryshuar çmimet e importit. Por ne i vumë vetes detyrën e nxitjes së fermerëve vendas dhe prodhuesve të vegjël, në mënyrë që ata të mund të zëvendësonin të paktën disa nga importet e shtrenjta. Ne dyfishuam mbështetjen financiare për fermerët, në mënyrë që ata të mund të rrisnin rendimentin dhe kapacitetet e tyre. Kjo më pas u lejoi atyre t’u ofronin prodhuesve vendas lëndë të para më të lira dhe me burim vendas. Ne ndihmuam në përballimin e tronditjes së çmimit të energjisë elektrike duke subvencionuar diferencën e çmimeve – si për familjet ashtu edhe për bizneset – në vitin e parë të krizës. Në këtë mënyrë, ne siguruam që familjet të merrnin lehtësimin që u nevojitej, por edhe që të mos kishte rritje të çmimeve për mallrat e prodhuara në vend. Ne gjithashtu krijuam një skemë mbështetëse për prodhuesit e vegjël dhe të mesëm. Sipas kushteve të kësaj iniciative, prodhuesit kishin të drejtë të merrnin një grant deri në 20% të principalit të kredisë, për çdo kredi të marrë për të blerë makineri të automatizuara me qëllim rritjen e kapaciteteve prodhuese. Përveç kësaj, ne lançuam Dritaren e Investimeve të Diasporës si pjesë e Fondit tonë të Garancisë së Kredisë, përmes së cilës anëtarët tanë të diasporës mund të marrin kredi investimi për të ngritur një biznes në Kosovë dhe për të sjellë ekspertizën e tyre në shtëpi, pa pasur nevojë të vendosin ndonjë aset si kolateral. Këto masa jo vetëm që ndihmuan në përmbajtjen e të paktën një pjese të inflacionit në afat të shkurtër, por ato gjithashtu përgatitën terrenin për rritjen e eksporteve pasi situata të stabilizohej në vitet që pasuan.

Sa i përket rritjes së çmimeve, ne kishim legjislacion në fuqi që rregullonte kufijtë e fitimit të karburanteve si nafta dhe benzina. Duhet të theksoj frazën “kufizim fitimi” në vend të “kufizimit të çmimeve”. Duke vendosur një kufi mbi fitimet në vend të çmimeve, ne u siguruam që të mos kishte dëm për konsumatorët, ndërkohë që siguruam gjithashtu që të mos kishte mungesë furnizimi, diçka që tenton të ndodhë me kufizimet e çmimeve: Kur çmimet vendosen nën kosto, bizneset thjesht ndalojnë së shituri. Ne përdorëm kufijtë e fitimit sa herë që shihnim se kufijtë e fitimit po zgjeroheshin në mënyrë të pajustifikueshme, dhe vendosëm një kufi fitimi bruto prej 15 centësh euro për litër – ose për audiencën këtu, rreth 67 centësh dollarë për galon.

Kjo rezultoi mjaft e suksesshme, pasi parandaloi një spirale inflacioniste, duke marrë parasysh që karburanti është një komponent i rëndësishëm i çdo industrie.

Duke ndjekur një qasje të ngjashme, ne miratuam dy ligje të tjera, një për rregullimin e kufinjve të fitimit për produktet farmaceutike, dhe një tjetër që bënte të njëjtën gjë për mallrat bazë si buka, mielli, vaji i gatimit, produktet e higjienës e kështu me radhë. Ndërsa i pari për produktet farmaceutike ka hyrë në fuqi dhe po zbatohet, ligji për mallrat bazë për fat të keq u bllokua nga Gjykata jonë Kushtetuese (ekuivalenti i Gjykatës Supreme këtu), pasi partitë e opozitës e kundërshtuan atë. Gjykata e rrëzoi ligjin si jokushtetues, me pretekstin se shkelte parimet e tregut të lirë. Kjo ishte e njëjta Gjykatë që, vetëm disa muaj para këtij vendimi, kishte arritur në përfundimin në një rast tjetër se pagat e gjyqtarëve dhe zyrtarëve të tjerë të lartë publikë nuk duhej të përcaktoheshin nga tregu, por duhej të konsideroheshin një “e drejtë e fituar”. Ky vendim erdhi pasi ne propozuam të ulnim pagat e tyre për të ulur pabarazinë midis pagave më të larta dhe më të ulëta në sektorin publik. Pra, e njëjta Gjykatë që ndihej kaq fort për tregun e lirë kur bëhej fjalë për ofrimin e ndihmës për familjet me të ardhura të ulëta, nuk ndihej e njëjta gjë për tregun e lirë kur bëhej fjalë për pagat e tyre të tepërta.

Nuk kam hezituar të kritikoj vendimet e Gjykatës Kushtetuese kur besoj se ato janë të gabuara, ose edhe hipokrite si në këtë rast. E shoh këtë si detyrën time jo vetëm si zyrtar publik, por edhe si një aktivist politik gjatë gjithë jetës, i rritur në traditën e kritikës së hapur dhe demokratike. Mund të them pa dyshim se asnjë vendim gjyqësor në katër vitet e fundit nuk ka qenë më i dhimbshëm për mua sesa ai që ndalon kufizimet e fitimit për mallrat bazë, sepse u ka shkaktuar kaq shumë dëm qytetarëve dhe familjeve më vulnerabël të Kosovës.

Megjithatë, për fat të mirë, ne gjithashtu zbatuam një numër politikash të një lloji tjetër: ato që ofruan lehtësim të drejtpërdrejtë për familjet. Ne kemi gjetur mënyra për të zvogëluar barrën e familjeve, qoftë duke hequr një pjesë të peshës nga supet e tyre, ose thjesht duke ripërshtatur kriteret në mënyra inovative. Ndër këto masa:

Ne i bëmë universitetet publike falas për të gjithë studentët e Bachelor dhe Master. Ne gjithashtu lançuam një program bursash të synuar për gratë në STEM. Kosova tani ka përqindjen më të lartë të grave që studiojnë lëndët STEM në rajon.

Ne zgjeruam listën e ilaçeve të mbuluara nga qeveria për pacientët me kancer, diabet dhe sëmundje të tjera, në mënyrë që ata të mund të kishin më shumë nga shpenzimet e tyre të paguara. Për këtë na u desh të dyfishonim buxhetin e ndarë, që do të thotë se familjeve u mbeten shumë më tepër para në xhepat e tyre.

Meqenëse pagat paguhen një herë në fund të çdo muaji, vendosëm të shtyjmë datën e pagesës së pensioneve. Në vend që të paguhen në fund të muajit, ato tani shpërndahen në ditën e 15-të të muajit. Kjo siguron që familjet të marrin një infuzion parash çdo dy javë në vend të një herë në muaj, duke i ndihmuar kështu familjet me buxhetimin dhe rrjedhën e parave të tyre.

Për vitin e parë, ne subvencionuam familjet që kursenin energji elektrike – u paguanim atyre dyfishin e kostos së çdo kWh uljeje të konsumit të tyre familjar, në bazë muaji në muaj. Pra, nëse konsumonit 100 kWh më pak se në të njëjtin muaj gjatë vitit të kaluar, ne paguanim ekuivalentin e 200 kWh si subvencion direkt në faturën tuaj. Kishte raste kur qytetarët shkonin të paguanin energjinë elektrike dhe punëdhënësi në anën tjetër të tavolinës thoshte, nuk keni asgjë borxh, sistemi ju ka borxh. Kjo ishte një marrëveshje fitimprurëse — si për ne ashtu edhe për familjet: Ne shpenzuam rreth 20 milionë për këtë masë, por në këmbim i kursyem buxhetit afërsisht 70 milionë euro që përndryshe do të kishin shkuar për të subvencionuar importet e shtrenjta të energjisë elektrike.

Ne subvencionuam familjet që investonin në izolim termik dhe efikasitet energjetik në mënyrë që të ulnin konsumin e tyre të energjisë elektrike edhe në planin afatgjatë.

Së treti, morëm hapa për të mbrojtur dhe rritur fuqinë blerëse të familjeve. Kjo ishte paksa e vështirë për t’u bërë, sepse gjëja e fundit që i duhet një ekonomie që kalon inflacion është më shumë para në qarkullim. Megjithatë, na u desh të siguroheshim që ata që ishin më të prekshëm të kujdeseshin së pari. Prandaj:

Ne e rritëm pagën minimale, pasi ajo ishte lënë e pandryshuar.

Ne e kemi bërë luftën kundër korrupsionit dhe sundimin e ligjit një përparësi qendrore të qeverisjes sonë. Rezultatet janë njohur gjerësisht nga vëzhgues ndërkombëtarë të pavarur. Për shembull, që kur morëm detyrën në vitin 2021, Kosova është përmirësuar me një shifër marramendëse prej 31 vendesh në Indeksin e Perceptimit të Korrupsionit të Transparency International, duke arritur rezultatin e saj më të lartë ndonjëherë në indeks. Dhe vetëm këtë javë, Raporti Global i Sigurisë i Gallup e renditi vendin tonë të tretin në botë dhe të parin në Evropë për sa i përket rendit dhe ligjit.

Kur njerëzit e dinë se taksat e tyre po shpenzohen mirë dhe nuk abuzohen, ata bindën më lehtë të paguajnë edhe pjesën e tyre të drejtë në taksa, duke e bërë kështu më të lehtë uljen e informalitetit.

Për shembull, shumë biznese që më parë vepronin në tregun informal tani janë të regjistruara ligjërisht, duke rritur ndjeshëm bazën tonë tatimore dhe duke na lejuar të mbajmë normat e ulëta. Ky regjistrim i rritur i bizneseve përbën të paktën një pjesë të rënies masive të shkallës zyrtare të papunësisë, nga 25.8% kur morëm detyrën, në 10.9% në statistikat e fundit të disponueshme.

Pra, një qeveri që lufton korrupsionin dhe mbështet popullin e saj duke ulur pabarazinë sociale, në fakt mund ta bëjë këtë pa e çuar borxhin e saj publik në nivele të paqëndrueshme. Kështu arritëm të zbatojmë paketën më të madhe të mbështetjes për koston e jetesës dhe krizën energjetike, sipas Bankës Botërore, dhe rritjen më të lartë të PBB-së në rajon, pa rritur deficitin buxhetor, dhe duke e mbajtur borxhin tonë publik më të ulëtin në Evropë (17% të PBB-së). Me fjalë të tjera, ne po rritemi në mënyrë të qëndrueshme, dhe me ekonominë tonë rritet edhe mirëqenia e qytetarëve tanë. Paga mesatare u rrit me 57% në sektorin privat në 4 vitet e fundit, dhe pagat totale të paguara u rritën me 62% për të njëjtën periudhë, gjë që përfshin edhe vendet e reja të punës të shtuara në ekonomi.

Shpresoj sinqerisht që arritjet që kam përshkruar deri më tani mund të përmbajnë disa mësime të dobishme për vendet e tjera. Por dua gjithashtu të jem shumë i qartë: Lufta kundër pabarazisë është larg të qenit e mbaruar. Ashtu siç presionet inflacioniste në të gjithë botën nuk janë zbutur plotësisht, edhe historia e Kosovës mbi këtë temë është ende duke u shkruar. Ajo që Qeveria jonë ka arritur gjatë katër viteve të fundit është vetëm fillimi, jo fundi i asaj historie. Qytetarët e Kosovës, ashtu si ata të vendeve të tjera, ende kanë nevojë për mbështetje të fortë qeveritare. Prandaj, ne planifikojmë të vazhdojmë me një zgjerim tjetër të madh të mbështetjes për qytetarët tanë gjatë mandatit tonë të ardhshëm katërvjeçar. Shpresoj që këto plane të mund të shërbejnë si një burim shtesë i ideve të frytshme politike, të cilat mezi pres t’i diskutoj me ju ndërsa u përgjigjem pyetjeve tuaja.

Faleminderit shumë.”