Turqia i pranon myslimanët e dëbuar nga Kina

Ujgurët, minoriteti mysliman në Kinë që po persekutohen vazhdimisht kanë gjetur mikëpritje në Turqi.

Ata e quajnë vendlindjen e tyre Turkmenistani Lindor, flasin një dialekt të turiqshtes dhe sikur vetë turqit, janë me prejardhje prej Perandorisë Otomane.

Dhjetëra dyqane dhe restorante në Ujgur drejtojnë rrugët e Zeytinburnu, një lagje të vogël pranë aeroportit ndërkombëtar të Stambollit. Shumica e shenjave të dyqaneve janë në skenarin dhe gjuhën gjuhësore të grupit që ata thonë se ishte i ndaluar në provincën Xinjiang, shkruan agjencia e lajmeve CNN.

Në një ndërtesë të rrënuar, fëmijët ndjekin mësimet pas shkollës për të mësuar gjuhën e tyre amtare. Djemtë dhe vajzat e mbushura në klasa të vogla lexojnë alfabetin ujgur, të cilin shumica e njerëzve po mësojnë për herë të parë.

“Ne jemi më të rehatshëm se sa ishim në vendin tonë”, thotë Abudureyimu, i cili ka jetuar në Turqi që nga viti 2014. “Unë mund ta praktikoj lirisht lirisht fenë time”, shton ai. “Në Turqi pashë që një njeri mund të jetojë lirshëm, në paqe. Ne jemi të lirë këtu”.

Gjithsesi, ai tregon që e gjithë familja e tij ka mbetur prapa në Kinë ku po përballen me masa të ashpëra për të vazhduar mënyrën e tyre të jetesës.

Rreth 1 milion Ujgurë janë duke u mbajtur në kampet në të gjithë Kinën lindore si pjesë e persekutimit, sipas një raporti të Kongresit të vitit 2018 në SHBA.

Qeveria kineze nuk ka sqaruar kurrë zhdukjet, të cilat filluan në 2017, dhe as nuk ka treguar se sa njerëz po mbahen në kampe, të cilat ata insistojnë të jenë “qendra të formimit profesional” që nxënësit lokalë me vullnet të marrin pjesë.

“Qeveria lokale kineze po i merr këto masa parandaluese kundër-terrorizmi dhe de-ekstremizmit për të mbrojtur më shumë njerëz nga të qenit të gëlltitur nga terrorizmi dhe ekstremizmi”, tha zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme kineze Hua Chunying në dhjetor 2018.

Në fillim të janarit, autoritetet kineze i morën disa diplomatë dhe gazetarë të huaj në një turne të mbikqyrur me kujdes të disa prej qendrave të arsimit profesional.

Të paraburgosurit u panë duke ndjekur kurse gjuhësore në gjuhën kineze Mandarin, pikturë, kryerjen e vallëzimeve etnike.

Një ndjenjë e solidaritetit me Ujgurët është e dukshme në Turqi, por lidhjet tregtare me Kinën e kanë zbutur përgjigjen e Ankarasë ndaj gjendjes së tyre të vështirë. Për pjesën më të madhe, Turqia i ka hapur dyert ujgurëve që ikin nga përndjekja, por mbetën gjerësisht të heshtura për shtypjen brutale.

Megjithatë, ministria e punëve të jashtme të Turqisë lëshoi një deklaratë shpërthyese në shkurt duke përplasur qeverinë kineze për ndërmarrjen e një fushate të qëllimshme për të zhdukur “identitetet etnike, fetare dhe kulturore të turqve ujgur dhe komuniteteve të tjera në rajon”.

Ai i dënoi kampet ku Kina mban Ujgurët si një “turp të madh për njerëzimin”, duke shtuar se qindra mijëra anëtarë të grupit u nënshtruan “torturës dhe pastrimit të trurit” në kampe.

Në një deklaratë, Ministria e Jashtme e Kinës i bëri thirrje Turqisë të tërheqë akuzat e saj të pabazuara, duke shtuar se të dy vendet po përballen me situata të rënda kundër terrorizmit. Deklarata tha se kampet e Kinës ishin të hapura për botën.

“Ne kemi ftuar ambasadorët e më shumë se 12 vendeve në Kinë dhe korrespondentët e huaj, duke përfshirë edhe ata turq, për të vizituar Xinjiang”, tha deklarata.

Deklarata e Turqisë erdhi pasi raportet pohuan se muzikanti popullor Ujgur, Abdurehim Hejit kishte vdekur në burg në Kinë. Ministria turke e jashtme tha se mësoi se ai kishte vdekur. Pekini i mohoi raportet, duke transmetuar atë që pretendonte ishte pamjet video që vërtetonin se Hejiti ishte ende gjallë.

Në përgjigje, Ujgurët në Turqi u bashkuan me një fushatë të mediave sociale #MeTooUyghur, me qindra njerëz që po hynin në rrugë duke kërkuar që Kina të lëshojë videot e jetës së të afërmve të tyre të zhdukur.

Ujgurët kërkojnë që Kina të përballet me drejtësinë ndërkombëtare për atë se si po i persekutohet populli i tyre.